Rohr is een civiel ingenieur. Werken met de lettertypen is een fascinerende hobby voor hem, die bij toeval ontwikkeld in pensionering. Zijn eerste opdracht is er een die hij meteen kwijt wil. Een vriend van zijn vrouw brengt een oud huwelijkscontract mee, dat hij moet vertalen. “Mijn vrouw zei,’ Probeer dit. Ik kon dat niet doen en ik wilde zeggen: Geef dat terug.”Zeven pagina’ s van nauwelijks leesbaar oud Duits handschrift lijken in het begin nogal intimiderend. “Maar ik ging er een beetje in, het duurde lang.”Uiteindelijk heeft Rohr het inzicht:” Joa, zo slecht was het niet”.
Hij krijgt de smaak. Dat was in 2012. Een jaar later adverteert hij, biedt vertalingen aan als dienst. Voor een van zijn eerste bestellingen ging hij telefonisch akkoord met een vergoeding van 200 euro. “Dat was zo ’n lachertje”, zegt Rohr en moet zelf glimlachen: de hoeveelheid werk is verrassend groot, de werkelijke geà nvesteerde tijd is vele malen waard, maar het blijft nog steeds tegen de afgesproken prijs.
Zo ongeveer alles wat op de tafel van Rohr terechtkomt, verdient het om “historisch”genoemd te worden. Het oudste manuscript dat hij toont is uit 1510. Zijn werk is net zo veelzijdig als de documenten: brieven uit de fronten tijdens de wereldoorlogen en oorlogsdagboeken. Oude land register inzendingen van boerderijen en huwelijkscontracten. Meestal in een kopie of als een gekleurde scan van een archief. Vaak gaat het bij brieven niet om veel: het weer, welke oogst nog in behandeling is. In het geval van de post van de voorkant is dit al iets anders. De inhoud is vaak bewegend voor de overlevenden van degenen die vielen en verdwenen in de oorlog.
Van tijd tot tijd krijgt de vertaler “oude Hammen” voorgeschoteld – in de ware zin van het woord, want perkamenten zijn ook inbegrepen. Het hoge-resolutie beeld van de beschreven dierenhuid is het stuk uit 1510, waarin de Visselhöveder zoveel werk heeft geïnvesteerd. Het origineel bevindt zich in het archief in Eger, Tsjechië en is 66 bij 46 centimeter groot. Zin voor zin vult het lettertype de volledige breedte van links naar rechts, wat voor de vertaler omslachtig is om in en uit te zoomen. Hij zou liever hebben verspreid het origineel op de woonkamer tafel-of op de strijkplank, zoals het soms gebeurt met grotere documenten. Deze bestelling komt van een klant die hoopt dat het document verwijst naar een voorouder. Wanneer Rohr deze vindt, is hij uit huis, want volgens de tekst heeft het gezochte familielid naam gemaakt als rover knight. “Met overvallen en kleine overtredingen. Niets ergers “” zoals Rohr samenvat.
Niettemin: dit vroege werk maakt de Visselhöveder bijna krankzinnig:”ik zou bijna wanhopig zijn”. Scrollen is slechts een van de redenen. Er zijn verschillende obstakels bij het vertalen: het gebruik van taal, dat door de eeuwen heen is gevarieerd. Onduidelijk of zeer klein handschrift, waarmee alleen het vergrootglas helpt. Maar ook onjuiste opslag van documenten, rotte vouwen, historische voedsel blijft. Stukjes Latijn, bijvoorbeeld, die soms verschijnen als zinnen, zijn nog steeds het kleinste obstakel voor Rohr, die nog steeds kan worden omzeild met de grote Latijn van school en wat Internet onderzoek.
In de regel ontvangt Rohr bestellingen alleen uit de late herfst en tijdens de wintermaanden. De reden: ongeveer 90 procent van de klanten komt uit de landbouw. Mensen die een rustplaats hebben overgenomen of eindelijk tijd hebben in de koudere maanden om de kist op zolder van dichterbij te bekijken. Met behulp van de oude documenten kunnen eigendomsverhoudingen, doorgangsrecht en daarmee buurtgeschillen worden opgehelderd.
Rohr schrijft vertaalde teksten in de clade, blijft werken aan gaten daar, voordat hij typt het resultaat op de laptop en print het op een nette manier – overeenkomende met de bron in cursief script. Soms veroorzaken stukjes woorden problemen – zelfs middelgrote, omdat meestal alleen de hele zin betekenis kan geven. “Ik ga rond tot ik erachter kom. Als het nodig is, slaap ik eroverheen, dan lig ik in bed en dan valt het kwartje: dat is wat er bedoeld wordt. Dat is leuk!”, beschrijft Rohr. Als er veel werk is, knielt de vertaler goed in. Van ’s morgens vroeg tot’ s avonds laat buigt hij zich over de tekenen. “Het kan gebeuren dat mijn vrouw me alleen tijdens het eten ziet”, zegt de gepassioneerde vertaler.
Een stuk dat hij graag herinnert is het Dagboek van een Wiesbadenvrouw die trouwde met een Oost-Pruisische landeigenaar. 250 pagina ‘ s, in fijn leer gebonden. “Wat ze hebben opgebouwd. Hier een andere plantage, daar een andere avenue. Met de Tweede Wereldoorlog verloren ze alles. Zeer interessant”.
Op een dag staat er een bejaarde man met twee tot barsten gevulde koffers voor zijn deur. Verschillende documenten erin. “Je kunt iets vertalen,” zei hij bondig. Rohr gaat hiermee akkoord, gaat akkoord met een vaste prijs van 1 000 euro. Hij zal hier niet alles voor kunnen verwerken. Rohr is op zoek naar documenten waarvan hij denkt dat ze zijn cliënt kunnen interesseren. Tegelijkertijd wordt het werk niet eenvoudiger door de rommel in de koffers en de willekeurige perforaties van de pagina ‘ s. Gaten betekenen gaten in de toch al ingewikkelde tekst – in zijn verhaal slaat Rohr zijn handen tegen elkaar op zijn hoofd: een ramp. Ondanks alle obstakels, kan er iets met inhoud worden gewonnen uit de verwarring. De klant is tevreden.
“Daar kun je niet van leven”, zegt de vertaler met een wegwerpgolf van zijn hand. Het geregistreerde kleine bedrijf werpt een of andere schijnvertoning af, maar: geen broodberoep. Daar gaat de kaper ook niet over. Hij is op het pad met het vergrootglas van betekenis, houdt van de uitdaging van de letterpuzzel met de gebogen lijnen – en is blij als hij de verborgen schat vindt. zin.
